Gebelik hesaplama, ayrıntılı tam hamilelik hesaplama günümüzde hamileler tarafından çok kullanılan bir araçtır. Sayfamızda bu konu hakkında otomatik gebelik hesaplayıcı ile birlikte detaylı hesaplama yöntemleri bulacaksınız.
Gebelerin hepsi tahmini doğum tarihlerini öğrenmek ister. Adete göre gebelik kaç hafta? Sorusunu merak eder. Tahmini doğum zamanı hesaplama için birkaç yöntem olsa da bunlardan en sık kullanılanı son adet tarihinin ilk günü temel alınarak yapılan hamilelik hesaplamasıdır.
Gebeliğin ilk üç ayında ultrason ile ölçümler alınarak oldukça doğru şekilde tek ya da ikiz gebelik hesaplama yapmak mümkündür. İkizlerin birinde gelişme geriliği varsa utrason ile yapılan ölçümlerde farklılık çıkabilir. Gebelik haftası ilerledikçe ultrason hesaplamalarındaki sapma oranları artar.
Gebelik kesesi ultrasonda ilk ortaya çıkan gebelik işaretlerinden biri olduğundan erken gebelik haftasının hesaplamasında kullanılır. Ortalama gebelik kesesi çapı 2 mm civarında ise tahmini gebelik haftası 4-4,5 civarındadır. Ortalama gebelik kesesi çapı 5 mm ise hamilelik 5 hafta civarındadır.
Negele yöntemi ile ayrıntılı tam gebelik haftası hesaplama çok yaygın kullanılır. Doktorlar doğum ve sezeryan için tek ve ikiz gebelik haftasını bu şekilde hesaplamaktadır. Negele yöntemi ile detaylı gebelik haftası hesaplaması yapılırken son adet tarihinin ilk gününü bilmek gerekir. Buraya girilen değerler adete göre hamilelik hesaplama sonucunu verir.
Bu yöntemde gebelik hesaplama ile doğum zamanı tahmininde şu formül kullanılır. Son adet tarihinin ilk gününe 7 eklenip 3 ay çıkartılıp 1 yıl ileri gidilir.
Tahmini Doğum Zamanı Hesaplama (Negele Yöntemi): (Gün+7)/(Ay-3)/(Yıl+1)
Ancak adet düzeni normal olmayan ya da o ay yumurtlaması olmayan bayanlarda bu tarih değişebilir. Yani bu durumda beklenen tarih doğru hesaplanmamış olacaktır. Yumurtlama problemi olan ya da adetleri düzenli olmayan bayanlarda özellikle gebeliğin ilk 3 ayında yapılan ultrason ölçümleri doğru gebelik haftasını verecektir.
Ayrıntılı gebelik hesaplama ultrasonu ile yapılan ölçümler ve hesaplamalar bebeğin gelişimi ve anormal durumların saptanmasında kullanılabilir. Gebelikte ultrason ile birçok farklı ölçüm ve hesaplama yapılabilmektedir.
Temel gebelik ölçümleri bebeğin baş popo uzunluğu, kafa çapı, femur kemiği uzunluğu, karın çevresi ve üst kol kemiği uzunluğundan oluşur. Bu gebelik hesaplama ölçümleri doğrultusunda gebelik haftası, doğum zamanı, rahim içi gelişme geriliği ya da farklı büyüme sorunları saptanabilir.
Rahim içi gebeliğin en erken bulgusu ultrasonda uterus içinde gebelik kesesinin saptanmasıdır. Gebelik kesesi hafta hafta gebelik gelişimi sürecinde en erken 5 haftalık hamilelikte görülür. 5 ve 6 haftalık gebelerde hamilelik yaşı gebelik kesesinin ölçümü ile hesaplanır. Gebelik kesesi çapı (MSD, mean sac diamater) doktorun 3 düzlemden yaptığı ölçümlerin ortalaması alınarak hesaplanır. Ortalama gebelik kesesi çapı 5. haftada 2 mm iken 6. haftada 10 mm kadar çıkar. Bu haftada her gün yaklaşık 1-2 mm’lik bir büyüme meydana gelir.
Gebelik kesesi en iyi olarak transvajinal ultrason ile saptanır. 5-6 haftalar arasında gebelik kesesi içinde bebeğin erken dönemde beslenmesinden sorumlu yolk kesesi görülebilir. 6 haftalık bir gebelikte ise transvajinal ultrason ile ilk kez kalp atımlarını saptamak mümkündür. 6 haftalık bir gebelikte fetus boyu 4-5 mm’dir.
6. haftanın başından 12. haftanın sonuna kadar gebelik yaşı, embriyo ya da fetüsün baş-popo uzunluğu (CRL, crown rump leight) ile hesaplanır. Baş-popo mesafesi fetüs başının tepe noktasından gövdesinin alt ucu arasındaki uzunluktur. Bu uzunluk embriyonun ölçülebilen en uzun mesafesidir.
Baş-popo mesafesi 11. haftaya kadar gebelik yaşını doğru olarak saptayabilir. 12 ve13. haftalarda ise güvenilirliği azalır. Çünkü bu haftalarda fetüs omurgasındaki öne ve arkaya doğru olan hareketler baş-popo mesafesinin olduğundan kısa ya da uzun ölçülmesine neden olur. İlk üç aylık dönemde ultrasonografi 0,5 hafta fark ile %95’e yakın oranda gebelik yaşının belirlenmesinde doğru sonuç verir.
İkinci ve üçüncü trimesterde (üç aylık periyot) tam gebelik haftasının saptanması için birkaç farklı ultrasonografik ölçümden faydalanılır. Bu ölçümler şunlardır;
B-HCG hamilelik hormonu olarak bilinir. B-HCG embriyonun rahme tutunması ile ultrasondan çok önce pozitif olur. Kan testi ile gebeliğin 11’inci gününde idrar testin ile gebeliğin 12-14’üncü günlerinde net olarak tespit edilebilir. Kan B-HCG seviyeleri genellikle her 48-72 saatte bir ikiye katlanır. Bu seviye gebeliğin ilk 8-11 haftasında pik düzeye ulaşır.
Hamilelik için HCG test sonucunda 25 mIU/mL üzeri kan B-HCG değerleri pozitif kabul edilir. 5 mIU/mL altı negatif, ara değerler ise şüpheli kabul edilir. Ara bir değer saptandı ise test tekrar yapılarak HCG test sonucu değerindeki artışa bakılır.
B-HCG düzeyinin 1000-2000 mlU/mL değerlerinin üzerinde olduğu durumlarda çoğunlukla vajinal ultrasonda gebelik kesesi görülebilir. Ancak farklı çalışmalarda farklı eşik değerler saptanmıştır.
Tek bir B-HCG değerinden ziyade HCG test sonuçlarında gebeliğin devamı açısından birkaç gün arayla yapılan ölçümler daha net ve değerlidir. Çok değişkenlik gösterdiğinden B-HCG değerlerini hamilelik haftası hesaplamasında kullanmak doğru değildir.
| Hamilelik Haftası | B-HCG mIU/mL |
| 3 hafta | 5 - 50 |
| 4 hafta | 5 - 426 |
| 5 hafta | 18 - 7.340 |
| 6 hafta | 1.080 - 56.500 |
| 7-8 hafta | 7.650 - 229.000 |
| 9-12 hafta | 25.700 - 288.000 |
| 13-16 hafta | 13.300 - 254.000 |
| 17-24 hafta | 4.060 - 165.400 |
| 25-40 hafta | 3.640 - 117.000 |
| Gebe olmayan kadın | <5 |
| Gebe kadınlar | >25 |
Gebelik kesesi embriyonun etrafını saran bir zardır. Gebelik kesesini daha gebeliğin erken dönemlerinde ultrason ile görmek mümkündür. Gebelik kesesi sadece embriyoyu saran bir yapı değildir. Aynı zamanda embriyonun beslenmesi ve gelişen bebeğin korunmasında rol alır.
Erken gebeliğin varlığında ultrason ile ilk bakılan yapılardan biri gebelik kesesidir. Rahim içi gebeliğe ait ilk güvenilir bulgu kalınlaşmış rahim zarı içinde gebelik kesesinin görülmesidir. Daha embriyo ultrason ile seçilemez iken gebelik kesesini görmek mümkündür.
Bu erken dönemde gebelik haftası hesaplama gebelik kesesinin ölçülmesi ile yapılır. Erken rahim içi gebeliği alttan bakılan ultrason ile 4-5 haftalar civarında göstermek olasıdır. Bu haftalar arasında ortalama gebelik kesesi çapı yaklaşık 2,5 mm civarındadır.
Yolk kesesi ise embriyoya bağlı bir yapıdır. Bu yapıyı ultrason ile görmek mümkündür. Yolk kesesi dolaşım sistemi gelişmeden önce embriyonun beslenmesinde rol alır. Gebelik haftası hesaplaması yapılırken bu yapının ölçümü genellikle kullanılmaz. Ancak yolk kesesi ultrason ile genellikle 5,5 haftada görünür.
Embriyonun tutunduğu yer genellikle rahmin üst kısmında yumurtlamanın olduğu taraftadır. Embriyonun rahme tutunması yaklaşık 3 haftalık gebelik döneminde olur.
Rahim içi gebeliğe ait en erken ultrason bulgusu tutunma yerinde görülen kalınlaşma ve beyaz odaktır. Bu bulgu gebelik haftası hesaplamada yaklaşık 3-4 haftalık hamilelik döneminde görülür. Ancak bu bulgu güvenilir bir gebelik bulgusu değildir.
Fetal yapı embriyonun hücresel düzeyden gelişerek görünür duruma geldiği haldir. Ultrason ile 6’ıncı gebelik haftasında yolk kesesinin yanında embriyo seçilebilir.
Fetal yapının boyu baş-popo uzunluğu ile ölçülür. Bu ölçüm ile erken gebelik dönemlerinde gebelik haftası hesaplaması yapılır. Ölçüm CRL (Crown Rump Lenght) olarak ifade edilir. CRL 7-13 haftalık gebeliklerde ölçülebilir. Bu haftalarda gebelik haftası hesaplamada doğru bir tahmin verir.
Kafa çapı ölçümü (BPD) başın iki yanındaki kemik yapıdan alınan çapın ölçümüdür. Bu ölçüm 13 haftalık gebeliklerden sonra yapılır. 13 haftalık bir gebelikte yaklaşık 2,4 cm olan kafa çapı gelişimini tamamlamış bir bebekte artarak 9,5 cm kadar olur.
Aynı kiloya sahip farklı bebeklerde kafa büyüklüğüne bağlı baş çapı değişkenlik gösterebilir. Bu nedenle hamileliğin sonraki dönemlerinde sadece baş çapı ile gebelik haftası hesaplaması yapmak güvenilir değildir. Kafa çapı yanında baş çevresi uzunluğu da benzer şekilde 13 hafta sonrasında ölçülür.
Fetal baş ölçümü ile gebelik haftası hesaplanırken genellikle 3 ölçüm alınarak değerlendirme yapılır. Ölçümler talamus ve kavum septum pellusidum denen beyin yapılarından geçen enine kesitlerden alınır. Bunlar;
Baş büyüklüğü her fetusta aynı değildir. Aynı gestasyonel yaştaki bazı fetusların kafa tası kısa eksen çapı aynı olmasına rağmen ön arka baş uzunluğu farklıdır. Bu da düzeltilmiş BPD ve HC ölçümlerini etkiler.
Femur uzunluğu (FL) fetusun büyümesini yansıtan önemli bir ultrasonografik ölçümdür. 14 haftalık bebekte 1,5 cm olan FL gelişimini tamamlamış bebekte yaklaşık 7,8 cm olur. Gebelik hesaplama için sadece femur uzunluğunu kullanmak güvenilir değildir. Kafa çapı gibi diğer ölçümlerle birlikte değerlendirmek gerekir.
Femur kemiği vücudumuzdaki en uzun kemiktir. Halk arasında uyluk kemiği olarak da bilinir. Femur kemiği gövde uzunluğu (FL, femur length) gebelik haftası hesaplamasında oldukça sık kullanılır. Ultrasonda ölçüm yapılırken femurun kemikleşmiş diyafiz kesiminden dikkatle uzunluk hesaplanır. Ultrason probu ile femurun diyafiz ekseni hizalanarak kemik boylu boyunca net bir şekilde gösterilmelidir. Ölçüm yapılırken kıkırdak kısım ölçüme dahil edilmemelidir.
Gebeliğin geç dönemlerinde bebek boyutu ve ağırlığı ile ilgili önemli bilgi veren bir ölçümdür. Yapılan ardışık ölçümler bebeğin büyümesinin değerlendirilmesinde kullanılır. Sadece karın çevresi (AC) ölçümü gebelik haftası hesaplamasında güvenilir değildir.
Fetüsün karın çevresi (AC, abdominal circumference) ölçümü ultrasonun enine kesitlerinde midenin ve göbek toplardamarının karaciğer içinde göründüğü düzlemden yapılır.
Ultrason ile yapılan baş, femur ve karın çevresi ölçümlerinden elde edilen değerler, gebelik haftasına göre ortalama değerleri gösteren tablo ve formüller ile değerlendirilerek otomatik hamilelik haftası tahmin edilir. Gebelik hastası ilerledikçe ölçülen her bir parametrenin doğruluk oranı azalır.
Her fetusun baş şekli farklıdır. Baş şekli dikkate alındığında düzeltilmiş BPD ve HC ile daha doğru sonuçlar alınmakta olup yalnızca BPD ölçümünden daha değerlidir. İkinci trimesterde düzeltilmiş baş çapı ölçümü ve baş çevresi ölçümü için hata payı yaklaşık 1-1,5 hafta civarındadır. Üçüncü trimester sonunda femur uzunluğu ile yapılan hesaplamalarda hata payı 3,5 haftaya kadar çıkar.
İkinci trimesterde düzeltilmiş baş çapı ve baş çevresi gebelik haftasını en iyi olarak gösterir. Üçüncü trimesterde ise bu ölçümler ile femur uzunluğu ve yaş formülleri gebelik haftasını birbirine yakın oranlarda belirleyebilmektedir.
Çok parametreli yaş formülleri gebelik haftasını hesaplarken birden fazla ölçümü baz alır. Bu durumun en büyük dezavantajı baş çevresinin küçük, femur kemik uzunluğunun normal olduğu gibi bir durumda gebelik haftasının doğru hesaplanamamasıdır.
Gebelik haftası hesaplamalarında ilk 6 aylık dönemde ultrasonografik ölçümlerin daha sonraki 3-4 aylık dönemde ise son adet tarihinin baz alındığı Negele yöntemi ile yapılan hesaplamaların kullanılması önerilmektedir.
Gebelik haftası ilerledikçe ultrason ile yapılan fetal ölçümlerin doğruluk oranı azalmaktadır. Bu yüzden ilk aylarda yapılan ultrason ölçümleri oldukça değerlidir. Sonraki aylarda eski kayıtlardaki gebelik yaşı ölçümleri göz önünde bulundurulmalı ve yeni ölçümlerle gebelik yaşı karşılaştırılmalıdır.
Adet düzeni normal olmayan, son adet tarihini hatırlamayan ve bu nedenle yumurtlama günü hesaplaması yapamayan bayanlarda gebelik haftasının saptanması ultrason ile yapılan ölçümlerle olur. Ultrason ile gebelik haftası hesaplaması yapılırken bebeğin kafa çapı ve çevresi, bacak kemiği uzunluğu ve karın çevresi ölçülür. Cihaz bu ölçümlere uyan gebelik haftasını otomatik olarak verecektir.
Ultrason ile yapılan gebelik haftası hesaplamalarında ilk 3 ayda daha doğru sonuçlar elde edilir.
Tüp bebek uygulamalarında son adet tarihine göre yapılan gebelik hesaplaması yanıltıcı olacaktır. Tüp bebekte gebelik hesaplama için embriyo transfer tarihini tam olarak bilmek önemlidir.
Tüp bebek tedavisi (IVF, mikroenjeksiyon) ile gebe kalmış bayanlar gebelik haftası hesaplaması kullanırken yumurta toplama tarihi, embriyo transfer tarihi ya da blastokist transfer tarihini bilmeleri gerekir. Embriyo transferi yapıldığı tarihte gebelik 2 haftalık olarak kabul edilir.
Op. Dr. Funda Yazıcı ErolKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Hafta Hafta Gebelik Takibi
Yumurtlama Hesaplama
Gebelik Hesaplama