Gebelik Hesaplama

Gebelik, kadınların hayatındaki en özel dönemlerden biridir. Ancak bu süreçte en sık merak edilen konulardan biri “Kaç aylık hamileyim?” ya da “Doğumum ne zaman olacak?” sorularıdır. Çünkü gebelik süresinin doğru hesaplanması, hem anne sağlığı hem de bebek gelişiminin takibi için kritik öneme sahiptir.

Tıpta gebelik süresi ortalama 40 hafta (280 gün) olarak kabul edilir. Ancak her kadının döngüsü ve bebeğin gelişimi farklı olduğu için bu süre kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Ayrıntılı gebelik hesaplama yöntemleri sayesinde hem anne hem de hekim, gebeliğin hangi haftasında olunduğunu, tahmini doğum tarihini ve bebeğin gelişim aşamalarını takip edebilir.

Gebelik Hesaplama Nedir?

Gebelik hesaplama, annenin son adet tarihi, yumurtlama günü veya yapılan ultrason ölçümlerine dayanarak gebelik haftasının ve tahmini doğum tarihinin belirlenmesidir.

En sık kullanılan yöntemler:

• Son Adet Tarihine (SAT) göre hesaplama
• Ultrason ölçümlerine göre hesaplama
• Tüp bebek tedavisinde embriyo transfer tarihine göre hesaplama

Hamilelik Haftası Nasıl Hesaplanır?

1. Son Adet Tarihine (SAT) Göre Gebelik Hesaplama

• Gebelik, son adet tarihinin ilk günü üzerinden hesaplanır.
• Oysa döllenme genellikle bu tarihten yaklaşık 2 hafta sonra gerçekleşir.
• Yine de tüm dünyada standart olarak “son adet tarihinin ilk günü” başlangıç kabul edilir.

Naegele formülüne göre gebelik hesaplama yapılır:

Son adet tarihinin ilk gününe 7 gün eklenir, 3 ay geri gidilir ve 1 yıl eklenir.

Örneğin; son adet tarihi 10 Ocak 2025 olan bir kadın için tahmini doğum tarihi:

• 10 + 7 gün = 17 Ocak
• 3 ay geri = 17 Ekim
• 1 yıl ekle = 17 Ekim 2025

2. Ultrason Ölçümlerine Göre Hamilelik Hesaplama

• Özellikle ilk 3 ayda (1. trimester) yapılan ultrason, gebelik haftasını en doğru gösteren yöntemdir.
• CRL (Crown-Rump Length) yani baş-popo mesafesi ölçülerek bebeğin yaşı belirlenir.
• İlk trimester ultrasonu ile hesaplanan gebelik yaşı, son adet tarihinden daha güvenilir olabilir.

3. Tüp Bebek Tedavisinde Gebelik Haftası Hesaplama

• Embriyo transfer tarihi bilindiği için gebelik haftası çok daha net hesaplanabilir.
• Örneğin, 3. gün embriyo transferinde transfer günü + 17 gün = gebelik yaşı;
• gün embriyo transferinde transfer günü + 19 gün = gebelik yaşı kabul edilir.

Kaç Aylık Hamileyim?

Gebelik haftaları trimesterler halinde de değerlendirilir:

• 1. Trimester (0–13 hafta): Bebeğin organ gelişiminin başladığı dönem.
• 2. Trimester (14–27 hafta): Anne için daha rahat geçen dönem, bebek hareketleri hissedilir.
• 3. Trimester (28–40 hafta): Bebeğin büyüme ve doğuma hazırlık dönemi.

Her trimesterde farklı kontroller, testler ve takipler yapılır. Bu nedenle doğru haftanın bilinmesi çok önemlidir.

Doğum Zamanı Hesaplama

Tahmini doğum tarihi, gebeliğin başında hesaplanır. Ancak bebeklerin yalnızca %4–5’i bu tarihte doğar. Çoğu doğum 38–42. haftalar arasında gerçekleşir.

• Erken doğum: 37. haftadan önce doğum
• Zamanında doğum: 37–42. haftalar arası doğum
• Geç doğum: 42. haftadan sonra doğum

Bu nedenle tahmini doğum tarihi yalnızca bir rehberdir, kesin bir tarih değildir.

Gebelik Hesaplamada Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

• Adet döngüsü düzensiz olan kadınlarda son adet tarihine göre hesaplama yanıltıcı olabilir. Ultrason ölçümleri daha doğru kabul edilir.
• İlk 12 haftada yapılan ultrason, gebelik haftasını belirlemede altın standarttır.
• İleri haftalarda ultrason ölçümleri bebeğin büyüme hızına bağlı değişiklik gösterebilir, bu nedenle hesaplama daha az güvenilir olur.
• Tüp bebek tedavisi gören kadınlarda gebelik haftası embriyo transfer tarihine göre net hesaplanır.

Hamilelik Hesaplama ve Önemli Testler

Doğru gebelik haftasının bilinmesi, yapılacak testlerin zamanlaması için çok önemlidir:

• İkili tarama testi: 11–14. haftalar arasında
• Üçlü veya dörtlü test: 15–20. haftalar arasında
• Detaylı ultrason: 18–23. haftalar arasında
• Şeker yükleme testi: 24–28. haftalar arasında

Eğer gebelik haftası yanlış hesaplanırsa, bu testlerin yapılma zamanlaması da hatalı olabilir.

Gebelik Haftalarında Yapılan Testler Ayrıntılı

• İlk Trimester Ultrasonu (Canlılık, CRL, gebelik haftası belirleme): 6 -10. hafta
• Tam Kan Sayımı (CBC): 6-12. hafta
• Kan Grubu ve Rh faktörü: 6-12. hafta
• İndirekt Coombs Testi: 6-12. hafta
• Rubella IgG (Kızamıkçık): 6-12. hafta
• Toxoplasma IgG ve IgM: 6-12. hafta
• CMV (Sitomegalovirüs) IgG ve IgM (gerektiğinde): 6-12. hafta
• HIV (AIDS) testi: 6-12. hafta
• HBsAg testi (Hepatit B taraması): 6-12. hafta
• HCV antikorları (Hepatit C taraması): 6-12. hafta
• VDRL/RPR (Sifiliz taraması): 6-12. hafta
• İdrar tahlili ve kültürü: 6-12. hafta
• Tiroid fonksiyon testleri (TSH, sT4): 6-12. hafta (risk varsa)
• İkili Tarama Testi (PAPP-A, Free β-hCG + NT ölçümü): 11-14. hafta
• NIPT (Non-invaziv Prenatal Test): ≥10. haftadan itibaren (ideal 10-13. hafta)
• Koryon Villus Biyopsisi (CVS): 10-13. hafta
• Üçlü/Dörtlü Tarama Testi (AFP, hCG, Estriol, Inhibin A): 15-18. hafta
• Amniyosentez: 15-20. hafta
• Detaylı Ultrason (Anomali taraması): 18-22. hafta
• Fetal Eko (Kalp sorunlarında, gereken durumlarda): 20-24. hafta
• Şeker yükleme testi, OGTT (75g oral glukoz tolerans testi): 24-28. hafta
• İkinci Tam Kan Sayımı CBC (anemi taraması): 24-28. hafta
• İkinci Rh antikor taraması (Rh (-) annelerde): 28. hafta
• Anti-D immünoglobulin uygulaması (Rh (-) annelerde): 28. hafta
• Hepatit B, HIV, Sifiliz tekrar testi (risk varsa): 28 -32. hafta
• B grubu streptokok (GBS) kültürü (gereken durumlarda): 35 -37. hafta
• NST (Non-stres test): 36. haftadan itibaren
• Fetal biyometri ve amniyon sıvı miktarının değerlendirilmesi (3. trimester USG): 32 -38. hafta arası
• Doğuma yönelik pelvik değerlendirme (gereken durumlarda): ≥37. hafta

Ultrason ile Gebelik Haftası Hesaplama

Gebelikte ultrason ile birçok farklı ölçüm ve hesaplama yapılabilir. Temel gebelik ölçümleri bebeğin baş popo uzunluğu, kafa çapı, femur kemiği uzunluğu, karın çevresi ve üst kol kemiği uzunluğundan oluşur. Bu gebelik ölçümleri doğrultusunda gebelik haftası, doğum zamanı, rahim içi gelişme geriliği ya da farklı büyüme sorunları saptanabilir.

Ultrasonda gebeliğin en erken bulgusu gebelik kesesinin saptanmasıdır. Gebelik kesesi en erken 5 haftalık hamilelerde görülebilir. 5 ve 6 haftalık gebelerde hamilelik yaşı gebelik kesesinin ölçümü ile hesaplanır.

Gebelik kesesi çapı (MSD, mean sac diamater) doktorun 3 düzlemden yaptığı ölçümlerin ortalaması alınarak bulunur. Ortalama gebelik kesesi çapı 5. haftada 2 mm iken 6. haftada 10 mm’ye kadar çıkar. Bu haftalar arasında her gün yaklaşık 1-2 mm’lik bir büyüme meydana gelir.

Gebelik kesesi en iyi olarak transvajinal ultrason ile görülür. 5-6 haftalar arasında gebelik kesesi içinde bebeğin erken dönemde beslenmesinden sorumlu yolk kesesi görülebilir. 6 haftalık bir gebelikte ise transvajinal ultrason ile ilk kez kalp atımlarını duymak mümkündür. 6 haftalık gebelikte fetus boyu 4-5 mm’dir.

6. haftanın başından 12. haftanın sonuna kadar gebelik yaşı, embriyo ya da fetusun baş-popo uzunluğu(CRL, crown rump leight) ile hesaplanır. Baş-popo mesafesi fetus başının tepe noktasından gövdesinin alt ucu arasındaki uzunluktur. Bu uzunluk embriyonun ölçülebilen en uzun mesafesidir.

Baş-popo mesafesi 11. haftaya kadar gebelik yaşını doğru olarak saptayabilir. 12 ve13. haftalar da ise güvenilirliği düşer. Çünkü bu haftalarda fetüs omurgasındaki öne ve arkaya doğru olan hareketler baş-popo mesafesinin olduğundan kısa ya da uzun ölçülmesine neden olur. İlk üç aylık dönemde ultrasonografi 0,5 hafta fark ile %95’e yakın oranda gebelik haftasını doğru hesaplar.

İkinci ve üçüncü trimesterde (üç aylık periyot) tam bir gebelik haftası hesaplama için birkaç farklı ultrasonografik ölçümden faydalanılır. Bu ölçümler şunlardır;

• Biparietal çap (BPD, yan kafa çapı),
• Baş çevresi (HC, head circumference),
• Karın çevresi (AC, abdominal circumference),
• Femur uzunluğu (FL, uyluk kemiği boyu),
• Diğer fetal ölçümler (diğer kemik uzunlukları, düzeltilmiş BPD gibi).

Beta-HCG ile Gebelik Hesaplama

B-HCG hamilelik hormonu olarak bilinir. B-HCG embriyonun rahme tutunması ile birlikte kanda pozitif olur. Kan testi ile gebeliğin 11’inci gününde idrar testi ile gebeliğin 12-14’üncü günlerinde hormon net olarak tespit edilebilir. 

Kan B-HCG seviyeleri genellikle her 48-72 saatte bir ikiye katlanır. Bu seviye gebeliğin 8-11 haftasında pik düzeye ulaşır.

Hamilelik için  25 mIU/mL ve üzeri kan B-HCG değerleri pozitif kabul edilir. 5 mIU/mL altı negatif, ara değerler ise şüpheli kabul edilir. Ara bir değer saptandı ise test tekrar yapılarak HCG artışları gözlenir.

B-HCG düzeyinin 1000-2000 mlU/mL değerlerinin üzerinde olduğu durumlarda çoğunlukla vajinal ultrasonda gebelik kesesi görülebilir. Ancak farklı çalışmalarda farklı eşik değerler saptanmıştır.

Tek bir B-HCG değerinden ziyade HCG test sonuçlarında gebeliğin devamı açısından birkaç gün arayla yapılan ölçümler daha değerlidir. Çok değişkenlik gösterdiğinden B-HCG ile hamilelik haftası hesaplaması yapmak doğru değildir.

Gebelik Hesaplama Sık Sorulan Sorular

1. Gebelik hesaplama için en doğru yöntem hangisidir?

İlk trimester ultrasonu en güvenilir yöntemdir.

2. Gebelik hesaplama uygulamaları güvenilir midir?

Uygulamalar pratik bir fikir verir, ancak kesin doğruluk için doktor kontrolü gerekir.

3. Doğumum gerçekten tahmini tarihte olur mu?

Çoğu kadın tahmini doğum tarihinden 2 hafta önce veya sonra doğum yapar.

4. Adet düzensizliğim varsa nasıl hesaplanır?

Ultrason ölçümleri ve embriyo gelişim parametreleri esas alınır.

5. Gebelik süresi neden 9 ay değil de 40 hafta denir?

Çünkü gebelik, son adet tarihinin ilk günü baz alınarak hesaplanır ve bu da yaklaşık 280 gün (40 hafta) eder.

Sonuç olarak, gebelik hesaplama, anne ve bebek sağlığı açısından son derece önemlidir.

• Son adet tarihi, ultrason ölçümleri ve embriyo transfer tarihi hamilelik haftası hesaplamasında kullanılan temel yöntemlerdir.
• İlk 12 haftada yapılan ultrason en güvenilir kaynaktır.
• Tahmini doğum tarihi sadece yol göstericidir; her bebeğin gelişimi farklıdır.

Doğru gebelik takibi için hesaplamalar mutlaka bir kadın doğum uzmanı tarafından yapılmalıdır.