Menopozda Hormon Tedavisi Kanser Yapar Mı?

Menopozda Hormon Tedavisi (HRT) Nedir?

Menopoz; yumurtalıkların östrojen ve progesteron üretiminin azalmasıyla adetlerin kalıcı olarak kesildiği doğal bir süreçtir. Bu dönemde sıcak basmaları, gece terlemeleri, uyku bozuklukları, ruh hâli dalgalanmaları, vajinal kuruluk ve cinsel ilişkide ağrı gibi şikâyetler sık görülür. Bu yakınmaları hafifletmenin en etkili tıbbi seçeneği hormon replasman tedavisi (HRT)’dir.

Ancak pek çok kadının aklındaki en büyük soru şudur: “Menopozda hormon tedavisi kanser yapar mı?” Yanıt tek bir cümle ile verilemez çünkü risk; tedavinin türüne, kullanım süresine, başlama yaşına, kullanılan hormona ve kişinin bireysel özelliklerine göre değişmektedir. Doğru hasta seçimi yapılır, uygun doz ve tedavi şekli belirlenir ve düzenli kontrollerle takip edilirse, HRT çoğu kadın için faydaları risklerinden daha ağır basan bir tedavi yöntemidir.

Menopozda Hormon Tedavisi Kimlere Verilir?

Menopozda hormon tedavisi, eksilen hormonların vücuda dışarıdan verilmesi ile uygulanır. Rahmi alınmış kadınlarda sadece östrojen kullanılırken, rahmi duran kadınlarda östrojenin yanına mutlaka progesteron veya progestin eklenir. Bunun nedeni rahim iç tabakasını korumak ve endometrium kanseri riskini azaltmaktır.

Sadece östrojen tedavisi, rahmi alınmış kadınlarda tercih edilir.
Östrojen ve progestin kombinasyonu, rahmi olan kadınlarda kullanılır.
Lokal vajinal östrojen, sadece vajinal kuruluk ve ağrı gibi şikâyetlerde düşük dozda uygulanır ve kana geçişi minimaldir.

Menopozda Hormon Tedavisi Kanser Yapar Mı?

HRT’nin kanser riskine etkisi tek bir faktörle açıklanamaz. Aşağıdaki unsurların birleşimi riski belirler:

Kullanılan hormonun türü, yani sadece östrojen mi yoksa östrojen ve progestin kombinasyonu mu verildiği,
Tedavinin süresi ve kaç yıl devam edildiği,
Menopozdan ne kadar sonra başlandığı,
İlacın dozu ve uygulama yolu (ağızdan, cilt yoluyla bant ya da jel, lokal vajinal uygulama),
Kadının bireysel risk profili, örneğin ailede meme veya yumurtalık kanseri öyküsü, kişisel geçmişi, genetik yatkınlığı, obezite, sigara ve alkol alışkanlığı gibi faktörler.

► Meme Kanseri Riski:

Meme kanseri, HRT ile ilgili en çok araştırılan konudur. Bulgular şu şekilde özetlenebilir:

Östrojen ve progestin kombinasyonu, uzun süreli kullanımda özellikle beş yıldan sonra meme kanseri riskini hafif düzeyde artırabilir. Bu risk tedavinin bırakılmasından sonraki yıllarda azalır. Ayrıca kombinasyon tedavisi meme dokusunda hassasiyet ve yoğunluk artışına yol açabilir, bu nedenle mamografi takipleri önemlidir.
Sadece östrojen tedavisi, rahmi alınmış kadınlarda uygulanır ve yapılan büyük çalışmalarda bu tedavinin meme kanseri riskini artırmadığı, hatta bazı çalışmalarda riskin azalabileceği gösterilmiştir.
Kullanılan progestinin türü de önemlidir. Mikronize progesteron gibi doğal yapıya yakın seçeneklerin risk profilinin daha avantajlı olabileceğine dair veriler bulunmaktadır.

Kısacası, rahmi olan kadınlarda östrojen tek başına kullanılmaz çünkü rahim iç tabakasında kanser riskini artırır. Rahmi alınmış kadınlarda ise östrojen tek başına daha güvenli bir seçenektir.

► Endometrium (Rahim İçi) Kanseri:

Rahmi olan kadınlarda östrojen tek başına kullanılırsa rahim iç tabakasını uyarır ve endometrium kanseri riskini artırır. Bu nedenle mutlaka progestin eklenmelidir. Doğru şekilde koruma sağlandığında endometrium kanseri riski HRT kullanmayan kadınlardan farklı değildir.

► Over (Yumurtalık) Kanseri:

Bazı çalışmalarda HRT’nin yumurtalık kanseri riskinde hafif bir artışa yol açabileceği bildirilmiştir. Ancak bu risk oldukça küçüktür ve tedavi kesildikten sonra yıllar içinde normale döner. Ailesinde yumurtalık kanseri öyküsü olanlar ya da BRCA mutasyonu taşıyan kadınlar için tedavi kararı mutlaka jinekolojik onkoloji ve genetik danışmanlıkla birlikte verilmelidir.

► Kolorektal Kanser:

Bazı büyük çalışmalarda, özellikle östrojen ve progestin kombinasyonu kullanan kadınlarda kolorektal kanser riskinde azalma görülmüştür. Ancak bu etki tüm tedavi protokollerinde aynı şekilde ortaya çıkmamaktadır.

Lokal Vajinal Östrojenin Güvenliği

Düşük doz lokal vajinal östrojen, sistemik dolaşıma çok az geçtiği için meme veya endometrium kanseri açısından anlamlı bir risk artışı ile ilişkilendirilmemiştir. Bu nedenle sadece vajinal kuruluk, yanma veya ağrı şikâyeti olan kadınlarda güvenle kullanılabilir. Meme kanseri öyküsü olan kadınlarda bile bazı durumlarda, onkoloğun onayı ile düşük dozda tercih edilebilir.

HRT’de Uygulama Yolu ve Doz

Tedavi ağızdan hap, cilt yoluyla bant, jel ya da lokal uygulama şeklinde yapılabilir. Cilt yoluyla kullanılan östrojenler karaciğerden geçmediği için bazı kadınlarda pıhtılaşma ve damar tıkanıklığı riski daha düşük olabilir. Genel prensip, en düşük etkili dozun en kısa süreyle kullanılmasıdır. Ancak tedaviyi belirli bir sürede kesmek zorunlu değildir; yakınmalar devam ettiği sürece hekim kontrolünde daha uzun süre de kullanılabilir.

HRT Açısından Kimler Dikkatli Olmalı?

Aktif veya yakın zamanda geçirilmiş meme kanseri,
Açıklanamayan vajinal kanaması olan kadınlar,
Endometrium kanseri öyküsü,
Yakın zamanda geçirilmiş damar tıkanıklığı,
Kontrolsüz hipertansiyon veya ağır karaciğer hastalığı.

Bu grupta HRT genellikle önerilmez ve alternatif tedaviler düşünülür.

Menopozda Alternatif Tedavi Yöntemleri

HRT kullanamayan veya kanser riskinden endişe eden kadınlar için başka seçenekler de vardır:

Sıcak basmaları için bazı antidepresanlar (SSRI/SNRI),gabapentin veya klonidin,
Vajinal kuruluk için nemlendiriciler, vajinal DHEA veya ospemifen,
Yaşam tarzı değişiklikleri: Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, sigara ve alkolü azaltma, stres yönetimi.

Sonuç olarak, “Menopozda hormon tedavisi kanser yapar mı?” sorusunun yanıtı, tedavinin türüne, kullanım süresine ve kişinin bireysel risklerine bağlıdır. Östrojen ve progestin kombinasyonu uzun süreli kullanıldığında meme kanseri riskini hafif artırabilir, sadece östrojen tedavisi ise rahmi alınmış kadınlarda güvenli kabul edilir. Rahmi duran kadınlarda endometrium kanseri riskini önlemek için mutlaka progestin eklenmelidir. Yumurtalık kanseri açısından küçük bir risk artışı söz konusu olsa da bu risk mutlak olarak düşüktür. Lokal vajinal östrojen uygulamaları ise sistemik kana çok az geçtiği için güvenli kabul edilir.

Sonuç olarak, HRT doğru hasta seçimi, uygun doz ve tedavi protokolü ile düzenli takip altında kullanıldığında kadınların yaşam kalitesini yükselten ve güvenli kabul edilen bir yöntemdir. Her kadının tıbbi geçmişi ve risk profili farklı olduğu için tedavi mutlaka kişiye özel planlanmalıdır.