Acil Doğum Kontrol Yöntemleri

Acil Doğum Kontrol Yöntemleri Nedir?

Cinsel ilişki sonrasında korunmasız kalınması, prezervatifin yırtılması veya doğum kontrol hapının unutulması gibi durumlarda gebelik ihtimalini önlemek için kullanılan yöntemlere acil doğum kontrol yöntemleri denir.

Acil doğum kontrolü, düzenli bir doğum kontrol yöntemi değildir; sadece acil durumlarda, gebeliğin oluşmasını engellemek amacıyla kullanılır. Etkisi, korunmasız ilişkiden sonra ne kadar erken uygulanırsa o kadar fazladır.

Acil Doğum Kontrol Yöntemleri Nelerdir?

1. Bakırlı Spiral (Rahim İçi Araç – RİA)

• Acil korunmada birinci tercih olarak önerilir.
• En etkili acil korunma yöntemidir.
• Korunmasız ilişkiden sonra 5 güne kadar rahim içine yerleştirilebilir.
• Gebeliği önlemedeki başarısı %99’dan fazladır.
• Bakır, spermlerin hareketini ve yumurtanın döllenmesini engeller.
• Ayrıca döllenmiş yumurtanın rahme tutunmasını da zorlaştırır.

Avantajları:

• Tek seferde uygulanır ve takıldıktan sonra 10 yıla kadar koruma sağlar.
• En güvenilir ve uzun süreli çözümdür.

Dezavantajları / Uygulanmadığı Durumlar:

• Rahim içi enfeksiyonu olanlarda takılmaz.
• Adet kanamalarını biraz artırabilir.
• Uygulama için doktor muayenesi gerekir.

2. Ertesi Gün Hapları

Korunmasız ilişkiden sonra alınan özel haplardır. İki türü vardır:

1. a) Ulipristal Asetat

• Korunmasız ilişkiden sonra 5 güne kadar (120 saat) kullanılabilir.
• Etkinliği en yüksek olan ertesi gün hapıdır.
• Yumurtlamayı geciktirir veya engeller.
• En uygun zaman ilk 24 saattir ama 5. güne kadar etkilidir.

Avantajları:

• 5 gün boyunca kullanılabilmesi zaman açısından avantaj sağlar.

Dezavantajları:

• Düzenli doğum kontrol yöntemi olarak kullanılamaz.
• Emzirme döneminde önerilmez.
• Baş ağrısı, bulantı, adet gecikmesi yapabilir.

1. b) Levonorgestrel

• Korunmasız ilişkiden sonra en geç 72 saat (3 gün) içinde alınmalıdır.
• İlk 24 saatte alınırsa etkinliği en yüksektir.
• Yumurtlamayı geciktirerek gebeliği engeller.
• Başarı oranı %85–90 civarındadır.

Avantajları:

• Eczanelerden kolayca temin edilebilir.
• Tek doz tablet şeklindedir.

Dezavantajları:

• 3 günden sonra etkisizdir.
• Etkisi ulipristale göre daha düşüktür.
• Bulantı, göğüs hassasiyeti, düzensiz kanama görülebilir.

Acil Doğum Kontrol Yöntemleri Etkinlik Karşılaştırması

• Bakırlı spiral: %99’dan fazla koruyuculuk, 5 güne kadar etkili
• Ulipristal asetat: %98’e yakın koruyuculuk, 5 güne kadar etkili
• Levonorgestrel: %85–90 koruyuculuk, 3 güne kadar etkili

Görüldüğü gibi en güvenilir yöntem bakırlı spiraldir. Haplar daha pratik olsa da başarı oranı spirale göre düşüktür.

Kimler Acil Doğum Kontrol Yöntemlerine Başvurmalı?

• Korunmasız cinsel ilişki yaşayanlar
• Prezervatifin yırtılması, kayması durumunda
• Doğum kontrol hapı unutulduğunda
• Vajinal diyafram veya kapak yerinden kaydığında
• Doğum kontrol yönteminin yanlış kullanıldığından şüphelenildiğinde

Acil Doğum Kontrolünün Sınırları

• Mevcut gebeliği sonlandırmaz. Yani düşük yaptırıcı (abortif) yöntem değildir.
• Düzenli doğum kontrol yöntemi olarak kullanılmaz.
• Tekrarlayan kullanımlarda adet düzensizlikleri artabilir.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklara (HIV, HPV, klamidya vb.) karşı koruma sağlamaz.

Acil Doğu Kontrol Yöntemi Yan Etkileri

• Bulantı, kusma
• Baş ağrısı, baş dönmesi
• Meme hassasiyeti
• Adet düzensizliği (erken veya gecikmiş adet)
• Alt karında ağrı

Yan etkiler genellikle kısa sürede geçer.

Acil Doğum Kontrol Yöntemleri için Sık Sorulan Sorular

1. Ertesi gün hapı düşük yaptırır mı?

Hayır. Gebelik oluştuktan sonra etkili değildir, sadece gebeliği önler.

2. Ertesi gün hapı her ilişki sonrası kullanılabilir mi?

Hayır. Sadece acil durumlarda kullanılmalıdır. Düzenli doğum kontrol yöntemi değildir.

3. Ertesi gün hapı adeti geciktirir mi?

Evet, adet tarihini birkaç gün öne çekebilir veya geciktirebilir.

4. Bakırlı spiral taktırmak zor mu?

Hayır, doktor tarafından birkaç dakikada uygulanabilir.

5. Acil doğum kontrolünden sonra korunmaya devam etmeli miyim?

Evet. Acil yöntemler geçicidir. Kalıcı ve düzenli bir yöntem seçilmelidir.

Sonuç olarak, acil doğum kontrol yöntemleri, korunmasız cinsel ilişki sonrasında gebeliği önlemek için güvenli ve etkili seçeneklerdir.

• Bakırlı spiral (RİA): En etkili ve uzun süreli yöntem, 5 güne kadar uygulanabilir.
• Ulipristal asetat: 5 güne kadar alınabilir, etkinliği yüksek.
• Levonorgestrel: 3 güne kadar alınabilir, ilk 24 saatte en etkilidir.

Bu yöntemler düzenli korunma yerine geçmez. Tekrarlayan kullanım adet düzenini bozabilir. En sağlıklı yol, uzun süreli ve düzenli doğum kontrol yöntemi seçmektir.